AN TOÀN MÁY (TCVN 7301-2 : 2008) - ĐÁNH GIÁ RỦI RO - PHẦN 2: HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH VÀ VÍ DỤ VỀ CÁC PHƯƠNG PHÁP

Ngày đăng: 29-01-2025 | ISO Solutions

TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN 7301-2:2008 (ISO/TR 14121-2:2007)

AN TOÀN MÁY - ĐÁNH GIÁ RỦI RO - PHẦN 2: HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH VÀ VÍ DỤ VỀ CÁC PHƯƠNG PHÁP

Safety of machinery – Risk assessment - Part 2: Practical guidance and examples of methods

Lời nói đầu

TCVN 7301-2 : 2008 và TCVN 7301-1 : 2008 thay thế TCVN 7301 : 2003.

TCVN 7301-2 : 2008 hoàn toàn tương đương với ISO/TR 14121-2 : 2007.

TCVN 7301-2 : 2008 do Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC199 An toàn máy biên soạn, Tổng cục tiêu chuẩn Đo lường chất lượng đề nghị, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

Bộ TCVN 7301 (ISO 14121) An toàn máy – Đánh giá rủi ro, gồm các phần sau:

- TCVN 7301-1 : 2008 (ISO 14121-1 : 2007), Phần 1: Nguyên tắc.

- TCVN 7301-2 : 2008 (ISO/TR 14121-2 : 2007), Phần 2: Hướng dẫn thực hành và ví dụ về các phương pháp.

 

AN TOÀN MÁY – ĐÁNH GIÁ RỦI RO – PHẦN 2: HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH VÀ VÍ DỤ VỀ CÁC PHƯƠNG PHÁP

Safety of machinery – Risk assessment - Part 2: Practical guidance and examples of methods

1. Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này đưa ra hướng dẫn thực hành cho việc tiến hành đánh giá rủi ro đối với máy theo TCVN 7301-1 : 2008 và mô tả các phương pháp và các công cụ khác nhau cho mỗi bước trong quy trình đánh giá.

Tiêu chuẩn này cũng cung cấp hướng dẫn thực hành cho việc giảm rủi ro (phù hợp với TCVN 7383) đối với máy, đưa ra hướng dẫn bổ sung cho việc lựa chọn các biện pháp bảo vệ thích hợp để đạt được sự an toàn.

Những người sử dụng tiêu chuẩn này là những người phải có sự hợp nhất về an toàn trong thiết kế, lắp đặt hoặc cải tiến máy (ví dụ, các kỹ sư thiết kế, kỹ thuật viên, chuyên gia về an toàn).

2. Tài liệu viện dẫn

Các tài liệu viện dẫn sau là rất cần thiết cho việc áp dụng tiêu chuẩn. Đối với các tài liệu viện dẫn ghi năm công bố thì áp dụng bản được nêu. Đối với các tài liệu viện dẫn không ghi năm công bố thì áp dụng phiên bản mới nhất, bao gồm cả các sửa đổi.

TCVN 7301-1 : 2008 (ISO 14121-1 : 2007), An toàn máy – Đánh máy rủi ro – Phần 1: Nguyên tắc.

3. Thuật ngữ và định nghĩa

Tiêu chuẩn này áp dụng các thuật ngữ và định nghĩa trong TCVN 7301-1 và thuật ngữ định nghĩa sau:

3.1. Nhà cung cấp (supplier)

Nguời (ví dụ, người thiết kế, nhà sản xuất, người ký kết hợp đồng, người lắp đặt, người hợp nhất) cung cấp thiết bị hoặc các dịch vụ gắn liền với hệ thống sản xuất hợp nhất hoặc một phần của hệ thống sản xuất hợp nhất hoặc các máy.

CHÚ THÍCH 1: Người sử dụng cũng có thể hoạt động với vai trò là nhà cung cấp cho chính họ.

CHÚ THÍCH 2: Được sửa lại từ định nghĩa 3.2.4, ISO 11161 : 2007.

4. Chuẩn bị đánh giá rủi ro

4.1. Yêu cầu chung

Mục tiêu, phạm vi và thời hạn cuối cùng đối với bất kỳ sự đánh giá rủi ro nào cũng nên được xác định ngay từ lúc ban đầu.

CHÚ THÍCH: Xem hướng dẫn sử dụng đánh giá rủi ro.

4.2. Sử dụng phương pháp đánh giá rủi ro theo nhóm

4.2.1. Yêu cầu chung

Đánh giá rủi ro thường kỹ lưỡng và có hiệu quả hơn khi được thực hiện theo nhóm đánh giá. Số lượng người của một nhóm thay đổi theo:

a) phương pháp đánh giá rủi ro được lựa chọn;

b) độ phức tạp của máy;

c) quá trình trong đó máy được sử dụng.

Nhóm nên phối hợp sự hiểu biết về các ngành khoa học khác nhau, sự đa dạng về kinh nghiệm và chuyên môn. Tuy nhiên một nhóm quá đông người có thể dẫn đến khó khăn trong việc duy trì sự tập trung hoặc đạt tới sự nhất trí. Cấu trúc của nhóm có thể thay đổi trong quy trình đánh giá rủi ro phù hợp chuyên môn được yêu cầu đối với một vấn đề riêng. Người lãnh đạo nhóm nên nhận biết mối nguy hiểm theo sự tận tụy đối với đề án vì thành công của sự đánh giá rủi ro phụ thuộc vào kỹ năng của người lãnh đạo nhóm.

Tuy nhiên, trong thực tế không phải lúc nào cũng thành lập một nhóm để đánh giá rủi ro và không cần thiết phải thành lập nhóm đánh giá đối với máy có các mối nguy hiểm đã được hiểu rõ và rủi ro không cao.

CHÚ THÍCH: Độ tin cậy đối với các kết quả đánh giá rủi ro có thể tăng lên bởi sự tư vấn của những người khác có kiến thức và chuyên môn như đã nêu trong 4.2.2 và những người có năng lực khác khi xem xét lại việc đánh giá rủi ro.

4.2.2. Cấu trúc và vai trò của các thành viên của nhóm

Nhóm đánh giá rủi ro phải có một người lãnh đạo. Người lãnh đạo nhóm phải hoàn toàn chịu trách nhiệm trong việc bảo đảm cho tất cả các công việc liên quan đến lập kế hoạch, thực hiện và lập tài liệu [theo Điều 9, TCVN 7301-1 : 2008] đánh giá rủi ro và các kết quả/ kiến nghị được báo cáo cho những người thích hợp.

Các thành viên của nhóm phải được lựa chọn phù hợp kỹ năng và chuyên môn được yêu cầu cho việc đánh giá rủi ro. Nhóm nên bao gồm những người:

a) có thể trả lời các câu hỏi thuộc lĩnh vực kỹ thuật về thiết kế và các chức năng của máy;

b) có kinh nghiệm thực tế về vận hành máy, lắp ráp, bảo dưỡng, phục vụ máy, v.v…;

c) có hiểu biết về lịch sử tai nạn của kiểu máy này;

d) có hiểu biết tốt về các quy định, tiêu chuẩn có liên quan và đặc biệt là TCVN 7383 và bất cứ vấn đề về an toàn riêng gắn liền với máy, và

e) hiểu biết các yếu tố về con người (xem 7.3.4, TCVN 7301-1 : 2008).

4.2.3. Lựa chọn các phương pháp và công cụ

Tiêu chuẩn này được dùng để đánh giá rủi ro trên các máy khác nhau dưới dạng các tổn hại phức tạp và tiềm tàng. Cũng có nhiều phương pháp và công cụ khác nhau để tiến hành đánh giá rủi ro (xem Phụ lục A). Khi lựa chọn một phương pháp hoặc công cụ để thực hiện việc đánh giá, nên quan tâm đến máy, tính chất có thể có của các mối nguy hiểm và mục đích của đánh giá rủi ro. Cũng nên quan tâm đến kỹ năng, kinh nghiệm và sự ưa thích của nhóm đối với phương pháp riêng. Điều 5 cung cấp thông tin bổ sung về chuẩn cứ cho việc lựa chọn các phương pháp và công cụ thích hợp cho mỗi bước của quy trình đánh giá rủi ro.

4.2.4. Nguồn thông tin cho đánh giá rủi ro

Thông tin yêu cầu cho đánh giá rủi ro được liệt kê trong 4.2, TCVN 7301-1 : 2008. Thông tin này có các dạng khác nhau, bao gồm các bản vẽ kỹ thuật, sơ đồ, ảnh, đoạn phim video, thông tin cho sử dụng (bao gồm các quy trình bảo dưỡng và vận hành tiêu chuẩn). Tham khảo máy tương tự hoặc là một bản thiết kế mẫu, nếu có sẵn thường là hữu ích.

5. Quy định đánh giá rủi ro

5.1. Yêu cầu chung

Các điều sau giải thích sự liên quan đến thiết kế như thế nào của mỗi bước trong quy trình đánh giá rủi ro như đã nêu trong Hình 1, TCVN 7301-1 : 2008.

5.2. Xác định giới hạn của máy

CHÚ THÍCH: Xem Điều 5, TCVN 7301-1 : 2008.

5.2.1. Yêu cầu chung

Mục tiêu của bước này để mô tả rõ các khả năng vận hành của máy, việc sử dụng máy đúng dự định, sử dụng sai quy cách hợp lý thấy trước và loại môi trường trong đó máy có thể được sử dụng và bảo dưỡng.

Mục tiêu này đạt được bằng việc kiểm tra các chức năng của máy và các công việc gắn liền với cách sử dụng máy.

5.2.2. Chức năng của máy

5.2.3. Sử dụng máy

5.3. Nhận biết mối nguy hiểm

CHÚ THÍCH: Xem Điều 6, TCVN 7301-1 : 2008.

5.3.1. Yêu cầu chung

5.3.2. Các phương pháp nhận biết mối nguy hiểm

Các phương pháp hoặc công cụ có hiệu quả nhất là các phương pháp hoặc công cụ có cấu trúc để đảm bảo tất cả các giai đoạn trong chu kỳ tuổi thọ của máy, tất cả các chế độ vận hành, tất cả các chức năng và tất cả các công việc gắn liền với máy được kiểm tra xem xét kỹ lưỡng.

Có thể dùng các phương pháp khác nhau cho sự nhận biết mối nguy hiểm có cấu trúc. Thông thường, theo một trong hai phương pháp được mô tả dưới đây (xem Hình 1):

Hình 1 – Các phương pháp từ trên xuống và từ dưới lên

Phương pháp từ trên xuống là phương pháp lấy điểm bắt đầu của nó như một danh mục kiểm tra các hậu quả tiềm tàng [ví dụ, cắt, nghiền nát, mất khả năng nghe – xem các hậu quả tiềm tàng trong Bảng A.1 và Bảng A.2, TCVN 7301-1 : 2008 và xác lập xem có thể gây ra tổn hại như thế nào (làm trở lại sự kiện nguy hiểm đến tình trạng nguy hiểm và sau đó là bản thân mối nguy hiểm). Mỗi khoản mục trong danh mục kiểm tra được áp dụng cho mỗi giai đoạn sử dụng máy và mỗi bộ phận/chức năng và/hoặc công việc. Một trong các điều bất lợi của phương pháp từ trên xuống là sự tin cậy của nhóm đánh giá đối với danh mục kiểm tra và danh mục này có thể không đầy đủ. Một nhóm đánh giá thiếu kinh nghiệm sẽ không đánh giá được vấn đề này một cách thích hợp. Do đó, không nên giải thích danh mục kiểm tra như là một danh mục toàn diện và nên khuyến khích sự suy nghĩ sáng tạo vượt ra ngoài danh mục.

Phương pháp từ dưới lên bắt đầu bằng việc xem xét tất cả các mối nguy hiểm và quan tâm đến tất cả các cách thức có thể có mà một cái gì đó có thể bị hư hỏng trong một tình trạng nguy hiểm xác định (ví dụ, hư hỏng của bộ phận, sai sót của con người, sự trục trặc hoặc hoạt động bất ngờ của máy) và sự hư hỏng này có thể dẫn đến tổn hại như thế nào. Xem các Bảng A.1 và A.2, TCVN 7301-1 : 2008. Phương pháp từ dưới lên có thể toàn diện và tỉ mỉ hơn phương pháp từ trên xuống nhưng cũng có thể rất mất thời gian.

5.3.3. Ghi thông tin

5.3.4. Suy nghĩ sáng tạo

5.3.5. Ví dụ về một phương tiện để nhận biết mối nguy hiểm

Để áp dụng chi tiết hơn trong thực hành, xem ví dụ gia công trong A.2.

5.4. Dự đoán rủi ro

CHÚ THÍCH: Xem Điều 7, TCVN 7301-1 : 2008.

5.4.1. Yêu cầu chung

5.4.2. Sự nghiêm trọng của tổn hại

5.4.3. Khả năng xảy ra tổn hại

CHÚ THÍCH: Xem 7.2.3, TCVN 7301-1 : 2008.

5.4.3.1. Yêu cầu chung

Tất cả các phương pháp dự đoán rủi ro nên yêu cầu sự dự đoán khả năng xảy ra tổn hại bằng cách xem xét:

a) con người bị phơi ra trước mối nguy hiểm (xem 7.2.3.2, TCVN 7301-1 : 2008),

b) khả năng xảy ra sự kiện nguy hiểm [xem 7.2.3.3, TCVN 7301-1 : 2008, và

c) các khả năng của kỹ thuật và con người để tránh hoặc hạn chế tổn hại [xem 7.2.3.4 TCVN 7301-1 : 2008.

Một tình trạng nguy hiểm tồn tại khi một hoặc nhiều người bị phơi ra trước một mối nguy hiểm. Tổn hại xảy ra là kết quả của một sự kiện nguy hiểm như đã minh họa trên Hình 2.

Khi dự đoán khả năng xảy ra của tổn hại, cũng nên quan tâm đến các khía cạnh có liên quan được mô tả trong 7.3, TCVN 7301-1 : 2008.

Hình 2 – Các điều kiện xảy ra tổn hại

5.4.3.2. Khả năng xảy ra sự tổn hại tích lũy (về sức khỏe)

5.4.4. Các công cụ dự đoán rủi ro

5.4.4.1. Yêu cầu chung

5.4.4.2. Ma trận rủi ro

5.4.4.3. Sơ đồ rủi ro

5.4.4.4. Cho điểm

5.4.4.5. Dự đoán rủi ro theo định lượng

5.4.4.6. Công cụ hỗn hợp

5.5. Đánh giá mức rủi ro

6. Giảm thiểu rủi ro

CHÚ THÍCH: Xem 8.2, TCVN 7301-1 : 2008 và TCVN 7383-2 : 2004.

6.1. Yêu cầu chung

Giảm rủi ro đạt được bằng cách thực hiện các biện pháp bảo vệ phù hợp với TCVN 7383, kết hợp với các kế hoạch tiến hành được triển khai trong quá trình đánh giá rủi ro. Trong quá trình giảm rủi ro cần có các quyết định về cần phải làm gì, ai làm, khi nào làm và chi phí ra sao.

Hiệu quả tương đối của các biện pháp bảo vệ khác nhau để giảm rủi ro được minh họa trong Bảng 1 mô tả các quá trình ra quyết định (xem 5.4, TCVN 7383-1 : 2004).

Bảng 1 – Hiệu quả của các biện pháp bảo vệ khác nhau để giảm rủi ro

Hoạt động ưu tiên

Ưu tiên a

Hoạt động khác

Loại trừ mối nguy hiểm

1

Giảm sự nghiêm trọng có thể của tổn hại liên quan đến mối nguy hiểm

Loại trừ tình trạng nguy hiểm nghĩa là sự phơi ra của con người trước mối nguy hiểm

2

Giảm tần suất và/hoặc giảm khoảng thời gian phơi

Loại trừ các sự kiện nguy hiểm có thể có

3

Giảm khả năng xảy ra các sự kiện nguy hiểm có thể có

Thực hiện các biện pháp để tránh tổn hại

4

Thực hiện các biện pháp để hạn chế tổn hại

a 1 là quyền ưu tiên cao nhất.

Dưới đây là các loại biện pháp bảo vệ khác nhau theo thứ tự về tính hiệu quả. Các giải thích mô tả ảnh hưởng của các loại biện pháp đến việc giảm yếu tố rủi ro riêng.

CHÚ THÍCH: Thông tin này chỉ dùng minh họa các mục đích, do đó chưa được toàn diện. Để có thông tin chi tiết hơn, xem TCVN 7383-2 : 2004.

6.2. Loại trừ các mối nguy hiểm bằng thiết kế

6.3. Giảm rủi ro bằng thiết kế

6.4. Che chắn bảo vệ

6.5. Các biện pháp bảo vệ bổ sung

6.6. Thông tin cho sử dụng

CHÚ THÍCH: Xem Điều 6, TCVN 7383-1 : 2004.

6.6.1. Yêu cầu chung

6.6.2. Thông tin được cung cấp trên máy

6.6.3. Tài liệu được cung cấp theo máy

6.7. Đào tạo

6.8. Trang bị bảo vệ cá nhân

6.9. Quy trình vận hành tiêu chuẩn

7. Lập kế hoạch đánh giá

8. Tài liệu đánh giá rủi ro

Phụ lục A

(Tham khảo)

Ví dụ về phương pháp nhiều bước của quy trình đánh giá rủi ro

BẠN CÓ THỂ TẢI NỘI DUNG TIÊU CHUẨN TẠI ĐÂY ( CLICK HERE)